Knotswier is een bruinwier met aan de stengels kleine blaasjes met slijmerige inhoud, waarin de voortplantingsorganen zitten (zie hieronder). Vanuit de hechtschijf ontspringen meerdere afgeplatte hoofdassen, tot 1 cm breed en op regelmatige afstand voorzien van grote drijfblazen, gevuld met gas, die ervoor zorgen dat de plant onder water rechtop staat om de fotosynthese te optimaliseren. Knotswier heeft een olijf-groene kleur. De thallus kan 30-60 cm lang worden en is flexibel om mee te kunnen deinen met de sterke beweging van het water. Knotswier is goed bestand tegen uitdroging en hoge temperaturen.

 

Knotswier heeft twee typen zijtakken:

• van onbeperkte groei, de vertakking van de hoofdas herhalend
• van beperkte groei. Deze takken dragen in de vruchtbare periode de gezwollen receptacula (holten met voortplantingsorganen). Voortplanting vindt plaats in de winter. De kleur van de inhoud van de receptacula geeft aan of de plant mannelijk (oranje) dan wel vrouwelijk is (groen).

De ´bladeren´ zijn lang en dik en voelen aan als leer. Ze kunnen 50-200 cm lang worden. Bladeren hebben geen nerf in het midden. Bij gunstige omstandigheden kunnen er complete onderwater knotswierbossen ontstaan.Knotswier is een langzame groeier en kan tientallen jaren oud worden. 

Wat knotswier uniek maakt

is dat het regelmatig ´vervelt´ en de hele opperlaag van de plant vervangt.

Dit fenomeen is niet bekend bij andere wieren.

Knotswier komt voor in de Noordzee en aan de Atlantische kusten. De soort hecht zich het liefst aan beschutte rotsen in het midden van het getijdengebied. Wanneer het losraakt van de rotsen kan het nog lang in leven blijven. Onder het knotswier groeien ook allerlei andere wiersoorten, die zonder de beschutting van knotswier op die hoogte in de getijdenzone zouden verdrogen. Ook vormen ze beschutting voor kleine zeedieren. Knotswier is een trage groeier, kan in Nederland eenmaal per jaar geoogst worden.

 

In gedroogde vorm is knotswier een uitstekende smaakmaker aan brood; het (keuken) zout kan hierdoor grotendeels vervangen worden. Een pilot study toont aan dat het eten van brood dat verrijkt is met knotswier ertoe leidt dat er tijdens een volgende maaltijd veel minder (16.4%) behoefte is aan energie. Knotswier wordt ook ingezet in de strijd voor een gezond gebit.